Kur flasim Sir Isaac Newton, është e pamundur ta hapësh atë në një aspekt të vetëm. Gjatë gjithë jetës së tij, ai luajti role si fizikan, filozof, matematikan, shpikës, alkimist dhe shkencëtar, duke lënë një ndikim të pashlyeshëm në shkencë. Arritja e tij më e madhe, dhe për të cilën ai njihet në mbarë botën, është ligji i gravitacionit universal dhe ligjet e mekanikës klasike. Megjithatë, ka shumë më tepër në kontributin e madh të Njutonit që meriton të hulumtohet.
Vitet e hershme dhe arsimi
Isaac Newton lindi më 25 dhjetor 1642 në Woolsthorpe, Lincolnshire, një fshat i vogël në Angli. Fëmijëria e tij nuk ishte e lehtë; Ai lindi para kohe dhe babai i tij vdiq para lindjes së tij. Nëna e tij, Hannah Ayscough, e la nën kujdesin e gjyshërve të tij kur u martua përsëri me një shërbëtor anglikan, i cili gjithashtu nuk tregoi asnjë interes për të rritur Isakun e vogël. Ky fakt e shënoi thellësisht Njutonin dhe ndikoi në karakterin e tij gjatë gjithë jetës së tij, duke e formuar atë në një njeri të rezervuar, llogaritës dhe, në shumë raste, hakmarrës.
Që në moshë të re, Njutoni tregoi një talent të lindur për mekanikën dhe projektimin e mekanizmave; Ai bënte lodra mekanike për shokët e klasës dhe, në adoleshencë, dizenjoi orët diellore me saktësi të madhe. Në moshën 12-vjeçare hyri Shkolla e Mbretit në Grantham, ku mësoi latinishten dhe matematikën bazë, megjithëse fillimisht performanca e tij akademike nuk ishte e jashtëzakonshme. Megjithatë, intelekti i tij filloi të shkëlqejë kur ai hyri në Universiteti i Kembrixhit, ku studioi nën tutelën e Isaac Barrow, një mësues matematike me ndikim që e udhëhoqi atë në vitet e tij të hershme.
Murtaja dhe periudha e zbulimit: 1665-1666
Në 1665, Anglia u godit nga një murtajë shkatërruese që detyroi Universitetin e Kembrixhit të mbyllej përkohësisht. Njutoni u kthye në shtëpinë e tij në Woolsthorpe për t'u strehuar nga epidemia, por ky pension i detyruar doli të ishte një nga periudhat më produktive të jetës së tij. Ishte në këtë kohë që ai formuloi ligjin e gravitetit dhe zhvilloi themelet e asaj që më vonë do të bëhej teoria e tij e llogaritjes diferenciale dhe integrale, duke rivalizuar punën e Leibniz.
Legjenda e mollës: Thuhet se gjatë një prej ditëve të tij në Woolsthorpe, Njutoni po pushonte nën një pemë molle kur një frut ra nga pema. Duke parë rënien e mollës, Njutoni filloi të reflektonte mbi forcën që tërhoqi frutin në Tokë dhe në këtë mënyrë ai arriti të formulojë teorinë e tij të famshme të gravitacioni universal.
Kontributet kryesore të Njutonit
Njutoni jo vetëm që revolucionarizoi fizikën me teorinë e tij të gravitetit, por gjithashtu la një trashëgimi në fusha të tjera të dijes. Zbulimet e tij përfshijnë matematikën, astronominë dhe optikën:
- Ligji i gravitetit universal: Ky ligj pohon se të gjitha objektet me masë tërheqin njëri-tjetrin me një forcë proporcionale me produktin e masave të tyre dhe në përpjesëtim të zhdrejtë me katrorin e distancës ndërmjet tyre. Ky zbulim shpjegoi jo vetëm sjelljen e objekteve në Tokë, por edhe lëvizjen e planetëve dhe trupave të tjerë qiellorë.
- Ligjet e lëvizjes: Botuar në veprën e tij Philosophiæ naturalis principia matematika, këto tre ligje hodhën themelet e mekanikës klasike. Këto ligje rregullojnë sjelljen e trupave në qetësi dhe në lëvizje, dhe kanë qenë thelbësore për zhvillimin e fizikës moderne.
- Teoria e dritës dhe ngjyrave: Në punën e tij Optikë, Njutoni demonstroi se drita e bardhë nuk ishte e pastër, por përbëhej nga një përzierje dritash me ngjyra të ndryshme. Duke përdorur një prizëm, Njutoni zbërtheu dritën në ngjyrat e ylberit dhe tregoi se çdo ngjyrë kishte një gjatësi vale të ndryshme.
- Njehsimi diferencial dhe integral: Megjithëse zhvillimi i tij i llogaritjes ishte i njëkohshëm me matematikanin gjerman Leibniz, Njutoni krijoi metodën e tij të quajtur llogaritja e fluksit, e cila ishte vendimtare për fizikën dhe matematikën.
Mosmarrëveshjet dhe polemikat: Njutoni dhe Huku
Edhe pse karriera e Njutonit ishte plot arritje, pati edhe polemika. Një nga më të rëndësishmet ishte konflikti i tij me Robert Hook, një anëtar me ndikim i Royal Society i cili kishte punuar mbi teoritë që lidhen me dritën. Hooke akuzoi Njutonin për plagjiaturë të disa prej punës së tij në optikë, gjë që filloi një mosmarrëveshje të ashpër mes të dyve. Njutoni, i njohur për karakterin e tij të rezervuar dhe hakmarrës, nuk e fali Hooke dhe priti deri në vdekjen e Hooke në 1703 për t'u kthyer plotësisht në jetën dhe kulturën publike. Royal Society, ku u zgjodh president po atë vit.
Njutoni dhe alkimia
Një nga aspektet më intriguese të jetës së Njutonit është interesimi i tij për alkiminë, një disiplinë që në kohën e tij ishte e ndërthurur me shkencën. Gjatë gjithë jetës së tij, Njutoni studioi tekste alkimike dhe i kushtoi shumë kohë dhe përpjekje eksperimenteve me substanca misterioze, në kërkim të Guri Filozof, substanca besohet e aftë për të transformuar plumbin në ar dhe për të dhënë pavdekësi.
Edhe pse sot puna e tij në alkimi mund të duket qesharake, në kohën e tij alkimia përbënte një proto-kimi që kërkonte të kuptonte përbërjen e materies. Njutoni kreu eksperimente të shumta dhe shkroi mijëra faqe shënime mbi këtë temë. Edhe pse ai nuk ishte i suksesshëm në studimet e tij alkimike, ai është një shembull i qartë se si shkenca dhe filozofia ishin të ndërthurura në shekullin e 17-të.
Njutoni dhe feja
Njutoni ishte një njeri thellësisht fetar dhe, përveç zbulimeve të tij shkencore, ai gjithashtu ia kushtoi një pjesë të madhe të kohës studimit të teologjisë. Gjatë gjithë jetës së tij, ai shkroi gjerësisht mbi tema biblike dhe u përpoq ta përafronte shkencën me bindjet e tij teologjike. Njutoni besonte se shkenca dhe feja jo vetëm që ishin të pajtueshme, por duhet të plotësonin njëra-tjetrën.
Në studimet e tij fetare, Njutoni shpalli një besim anti-trinitar, i cili e largoi atë nga kisha anglikane, së cilës ai i përkiste teorikisht. Ai besonte se doktrina e Trinitetit ishte një gabim i futur në Shkrime nga kisha. Këto pikëpamje të diskutueshme mbetën të fshehura gjatë jetës së tij publike, por dolën në dritë pas vdekjes së tij, kur u zbuluan mijëra dorëshkrime të lidhura me tema teologjike.
Vitet e fundit dhe trashëgimia e Njutonit
Në vitet e tij të fundit, Njutoni la mënjanë punën e tij shkencore për t'iu përkushtuar menaxhimit të tij Mint Mbretërore, ku ai mbikëqyri prerjen e monedhave dhe luftoi kundër falsifikimit, detyrë në të cilën ai tregoi efikasitet të madh. Ai u shpall kalorës në 1705 nga Mbretëresha Anne, duke u bërë shkencëtari i parë që mori këtë nder.
Pas vitesh të gjata pune dhe mosmarrëveshjesh, Njutoni vdiq në vitin 1727 në moshën 84-vjeçare, duke lënë një trashëgimi të pashlyeshme në historinë e shkencës. Ai u varros me nderime në Abacia Westminster, së bashku me njerëzit e mëdhenj të Anglisë.
Ndikimi i Njutonit në njerëzimin është i pallogaritshëm. Ky dijetar britanik revolucionarizoi të kuptuarit tonë për universin dhe hodhi themelet e shkencës moderne, duke ndikuar në fusha të ndryshme si fizika, matematika, astronomia dhe optika. Aftësia e tij për të formuluar parime universale dhe përkushtimi i tij i përpiktë për të studiuar e bënë atë një gjeni të keqkuptuar dhe, në disa mënyra, përpara kohës së tij.