El Lëvizja abolicioniste Filloi në fillim të shekullit të 2006-të dhe u përhap shpejt ndërkombëtarisht. Vendet e para që avokuan për fundin e skllavërisë ishin fuqitë evropiane, veçanërisht Britania e Madhe, e cila luajti një rol të madh në tregtinë e skllevërve. Kjo lëvizje u nxit nga faktorë të ndryshëm, nga arsyet ideologjike dhe fetare e deri te konsideratat politike dhe ekonomike. Gjatë shekujve XNUMX dhe XNUMX, abolicionizmi u përball me ulje-ngritje të mëdha, duke arritur arritje të rëndësishme, por edhe pengesa. Vetëm në shekullin e XNUMX-të lëvizja abolicioniste arriti të zhdukte skllavërinë në pjesën më të madhe të botës. Në rastin e Francës, që nga viti XNUMX heqja e skllavërisë festohet zyrtarisht çdo vit.
Kundërshtimi i parë ndaj skllavërisë filloi me filozofët e iluminizmit, ku mendimtarët pëlqejnë Jean-Jacques Rousseau Ata ngritën imoralitetin e këtij sistemi. Në 1788, Shoqëria e Miqve të Zezakëve, e cila shënoi fillimin më të organizuar të abolionizmit në Francë. Njëkohësisht, në të njëjtin vit, Revolucioni Francez filloi të merrte formë me Deklarata e të Drejtave të Njeriut dhe Qytetarit në 1789. Megjithatë, pavarësisht nga ky dokument, i cili dukej se premtonte barazi për të gjitha qeniet njerëzore, skllavëria në kolonitë franceze vazhdoi gjatë viteve të para të Revolucionit.
Ishte rebelim në Santo Domingo në 1791 që çoi në një ndryshim më radikal në politikat franceze. Rebelimi arriti kulmin me heqjen e skllavërisë në 1794, sipas dekretit të Besëlidhjes të 4 shkurtit. Megjithatë, ky ndryshim nuk ishte i qëndrueshëm. Në 1802, nën Napoleon Bonaparte, si skllavëria ashtu edhe tregtia e skllevërve u rivendosën në kolonitë franceze përmes dekretit të tij të 20 majit.
Roli i Revolucionit Francez në heqjen e skllavërisë
Revolucioni Francez luajti një rol vendimtar në rrugën drejt heqjes së skllavërisë. Megjithëse Asambleja Kushtetuese fillimisht zgjodhi të mos ndërhynte në sistemin e skllevërve të kolonive, tensionet në koloni, veçanërisht në Haiti (ish Santo Domingo), përshpejtuan heqjen e skllavërisë në 1794.
Gatishmëria e Francës për të shfuqizuar skllavërinë u nxit nga rebelimi i skllevërve në kolonitë e saj, veçanërisht në Haiti. Kjo kryengritje ishte një nga nxitësit kryesorë që e çoi qeverinë revolucionare në miratimin e heqjes, pasi ajo ishte nën presion për të mbajtur kontrollin e territoreve të saj koloniale.
Restaurimi dhe heqja përfundimtare
Megjithë përparimin e bërë nga shfuqizimi i vitit 1794, në vitin 1802 Napoleon Bonaparti, nëpërmjet një dekreti, rivendosi sistemin e skllevërve. Ky ndryshim u nxit nga dëshira për të mbajtur kontrollin ekonomik mbi kolonitë që prodhonin sheqer dhe mallra të tjera të vlefshme, si Santo Domingo, ku ekonomia varej shumë nga puna e skllevërve.
Pasojat e kësaj rivendosjeje ishin shkatërruese për skllevërit që kishin përjetuar lirinë për një periudhë të shkurtër kohe. Por rezistenca në Haiti vazhdoi, duke kulmuar me pavarësinë e vendit në 1804, e cila shënoi një moment historik të rëndësishëm pasi ishte kombi i parë i krijuar nga ish-skllevërit që mbeti një shtet i pavarur.
Trashëgimia e abolitionizmit në Francë dhe në vende të tjera
Megjithëse skllavëria u rivendos nën Napoleonin, lufta për shfuqizimin e saj nuk u shua. Në 1848, Franca shfuqizoi përfundimisht skllavërinë nën udhëheqjen e figurave si Victor Schœlcher, duke siguruar një hap vendimtar drejt eliminimit të kësaj praktike çnjerëzore në kolonitë e saj.
Kjo lëvizje nuk ishte ekskluzive për Francën. Vende të tilla si Britania dhe Spanja gjithashtu morën pjesë në heqjen e tregtisë së skllevërve, megjithëse në shumë raste kjo ishte më shumë rezultat i një ndryshimi në përfitimin ekonomik sesa në ndërgjegjen morale.
Ndikimi ndërkombëtar i abolicionimit
Lëvizja abolicioniste pati një ndikim të thellë në mbarë botën, veçanërisht në Amerikë dhe Evropë. Në Brazil, Ligji i Artë i vitit 1888 shënoi fundin e skllavërisë, duke e bërë Brazilin vendin e fundit në Amerikë që e shfuqizoi atë.. Në Shtetet e Bashkuara, Proklamata e Emancipimit e Abraham Lincoln në 1863 dhe Amendamenti i 13-të pasues ishin momente historike në luftën për të drejtat civile për afrikano-amerikanët.
Në Karaibe, Haiti u bë vendi i parë në botë që shfuqizoi skllavërinë pas një revolte të skllevërve në 1804, duke e pozicionuar atë si një simbol të lirisë dhe rezistencës. Pavarësisht kësaj, shumë vende vazhduan praktikat e skllavërisë për disa vite të tjera, me skllavërinë që u shfuqizua përfundimisht në kolonitë franceze në 1848.
Përgjatë shekullit të 19-të, lufta për heqjen e ligjit u bë një lëvizje globale, me legjislacion të ri që u shfaq jo vetëm në Evropë dhe Amerikë, por edhe në rajone të tjera koloniale. Heqja e skllavërisë la një trashëgimi ndërkombëtare që vazhdon deri më sot, me njohjen e të drejtave themelore të njeriut dhe luftën e vazhdueshme për të zhdukur format moderne të skllavërisë.
Abolicionizmi, më shumë se një lëvizje e thjeshtë reformiste, Ishte një revolucion në vetvete që i transformoi shoqëritë, ekonomitë dhe të menduarit e njerëzimit rreth të drejtave të çdo qenieje njerëzore.
Sfidat e abolicionizmit në Evropë
Në Evropë, abolicionizmi u përball me sfida të shumta, veçanërisht në vendet me koloni ku ekonomia mbështetej shumë në punën e skllevërve. Britania, pavarësisht se udhëhoqi lëvizjen abolicioniste, ishte gjithashtu një nga kombet që përfitoi më shumë nga tregtia e skllevërve. Nuk ishte deri në shpalljen e Ligji për tregtinë e skllevërve në 1807 kur Britania e Madhe shfuqizoi zyrtarisht tregtinë e skllevërve, megjithëse skllavëria si e tillë nuk u eliminua plotësisht deri vite më vonë, në 1833. Sa i përket Spanjës, abolicionizmi u ndesh me rezistencë të fortë nga interesat koloniale, veçanërisht në Kubë, ku ekonomia varej kryesisht nga prodhimi i sheqerit i bazuar në punën e skllevërve.
Për më tepër, lëvizjet abolicioniste në Evropë u nxitën kryesisht nga idealet e Iluminizmit dhe Revolucionit Francez, të cilët mbronin lirinë dhe barazinë për të gjithë njerëzit. Këto nocione filluan të rezononin mes filozofëve, politikanëve dhe udhëheqësve fetarë, të cilët ishin të dobishëm në mbështetjen e luftës për të shfuqizuar tregtinë dhe skllavërinë në Kontinentin e Vjetër.
Për shumë nga këta mendimtarë, heqja nuk ishte vetëm një çështje e të drejtave të njeriut, por edhe e përparimit drejt një rendi të ri botëror që respektonte dinjitetin njerëzor, pavarësisht nga origjina apo ngjyra e lëkurës.
Një pasqyrë moderne: ndikimi i abolionizmit në politikën aktuale
Trashëgimia e abolicionizmit mbetet e rëndësishme në debatet e sotme politike dhe sociale. Në shumë vende, diskutimet rreth dëmshpërblimit historik, njohja e të drejtave të pakicave dhe lufta kundër diskriminimit racor i kanë rrënjët e ngulitura fort në parimet abolicioniste të shekujve 18 dhe 19.
Vende si Franca, të cilat festojnë heqjen e skllavërisë çdo vit më 10 maj, vazhdojnë të reflektojnë mbi efektet e qëndrueshme të skllavërisë dhe kolonializmit në shoqërinë e tyre bashkëkohore. Në mënyrë të ngjashme, kryengritjet sociale në Shtetet e Bashkuara që rrotullohen rreth lëvizjes Black Lives Matter Ato janë një kujtesë se lufta për barazi dhe fundin e diskriminimit, megjithëse ka bërë përparim, nuk ka përfunduar ende.
Abolicionizmi, si lëvizje, përfshinte shumë më tepër sesa fundin e skllavërisë; Ajo u bë një ideologji që transformoi të menduarit moral, politik dhe social të njerëzimit dhe vazhdon të jetë një fener i luftës për liri dhe të drejtat e njeriut në mbarë botën.
Sot, është thelbësore të kujtojmë jo vetëm arritjet e abolicionizmit, por edhe sakrificat që miliona njerëz bënë nën zgjedhën e skllavërisë dhe se si rezistenca e tyre pati jehonë nga ata që luftuan për lirinë e tyre, duke hedhur themelet e parimeve të barazi që udhëheq shoqëritë tona aktuale.