Nuk ka dyshim se qytetërimi mesopotamian ka kontribuar në kulturën globale në një mënyrë unike. Rëndësia e kontributeve të shumta të kësaj shoqërie të përparuar ka qenë kyçe në zhvillimin e shumë fushave të dijes njerëzore. Prandaj, më poshtë do të shqyrtojmë të gjitha kontributet më të rëndësishme të popullit të Mesopotamisë.
Qytetërimi Mesopotamian
Mesopotamia, që në greqisht do të thotë Midis lumenjve, bëri një referencë të qartë për vendndodhjen e saj gjeografike midis lumenjve Tigër dhe Eufrat, të vendosura në atë që tani është Iraku dhe Siria verilindore. Ky bollëk uji lejoi që ky rajon të bëhej një nga epiqendrat e para të qytetërimit njerëzor.
Me një histori që daton më shumë se 6000 vjet më parë, qytetërimi Mesopotamian ka qenë vendlindja e kulturave të shumta, duke përfshirë sumerët, akadët, babilonasit dhe asirianët, të cilët të gjithë lanë një gjurmë të pashlyeshme në historinë njerëzore. Në Mesopotami u zhvilluan qytete, tempuj dhe sisteme ligjore që përcaktuan themelet e shoqërive të ardhshme.
Rajoni ishte i ndarë në disa zona me ndikime të ndryshme. Ndër më të spikaturat ishin Asiria në veri dhe Babilonia në jug. Babilonia, nga ana tjetër, përfshiu rajonet e Sumerisë dhe Akadisë. Secili prej këtyre qytetërimeve kontribuoi në përparime të rëndësishme, nga shkrimi në astronomi, duke përfshirë krijimin e ligjeve të para.
Kultura mesopotamiane
Pasuria kulturore e Mesopotamisë ishte mbresëlënëse. Kombinimi i elementeve fetare, sociale dhe teknologjike e lejoi këtë qytetërim të krijonte një themel të fortë që do të ndikonte në zhvillimin e kulturave të tjera. Më poshtë do të shqyrtojmë disa nga këto kontribute më në thellësi.
Shkrimi
Një nga kontributet më të njohura të sumerëve është shpikja e shkrimit kuneiform rreth vitit 3500 para Krishtit. Të kuneiform ishte thelbësore për krijimin e poezive epike si p.sh Eposi i Gilgameshit, një nga tekstet letrare më të vjetra të njerëzimit.
Kjo trashëgimi e shkrimit ndikoi në sisteme të tjera shkrimi që do të zhvilloheshin më vonë, si alfabeti grek dhe latin, duke hedhur themelet për evolucionin e komunikimit të shkruar në mbarë botën.
Kalendari
Kalendari Mesopotamian është një tjetër përparim thelbësor në fushën e astronomisë. Në bazë të fazave të hënës, muajt u ndanë në intervale 30-ditore, me 12 muaj në total, duke rezultuar në një vit prej 360 ditësh. Edhe pse jo plotësisht i saktë, ky kalendar lejoi astronomët e hershëm të Mesopotamisë të parashikonin me saktësi ngjarjet natyrore si eklipset dhe gjithashtu të organizonin të mbjella dhe festivale.
Ky kalendar ishte pararendës i shumë kalendarëve të tjerë të përdorur në mbarë botën, duke përfshirë kalendarët babilonas dhe egjiptianë.
La Moneda
Sistemi ekonomik i Mesopotamisë ishte gjithashtu inovativ. Para shfaqjes së monedhës, shkëmbimi ishte sistemi mbizotërues. Megjithatë, ndërsa shoqëria u bë më komplekse dhe aktivitetet tregtare u zgjeruan, lindi nevoja për një mjet shkëmbimi më efikas. Kështu, metalet e çmuara si ari dhe argjendi filluan të përdoren për të matur vlerën e mallrave dhe më vonë u prezantua monedha.
Ky përparim lehtësoi transaksionet tregtare dhe lejoi zhvillimin e mëtejshëm të tregtisë në shkallë të gjerë brenda rajonit dhe madje edhe me qytetërimet e tjera fqinje.
Rrota dhe parmendja
Ndoshta përparimi më emblematik teknologjik i Mesopotamisë ishte shpikja e rrotës rreth vitit 3500 para Krishtit Fillimisht e përdorur në qeramikë, rrota u përdor më vonë në karrocat e tërhequra nga kafshët, duke revolucionarizuar transportin dhe duke lehtësuar tregtinë.
Zhvillimi i parmendës iu shtua rrotës, gjë që lejoi që bujqësia të përmirësohej në rajonet pjellore të Mesopotamisë. Ky parmendë i hershëm, i cili tërhiqej nga qetë, i lejoi fermerët të lëronin sipërfaqe të gjera toke, duke rritur prodhimin bujqësor dhe aftësinë për të mbështetur një popullsi të madhe.
Sistemi Seksagesimal
Mesopotamianët i dhanë botës gjithashtu sistemin seksagesimal, i cili bazohet në numrin 60. Ky sistem ishte themelor për zhvillimin e matematikës dhe përdoret ende sot për të matur kohën (60 sekonda në minutë, 60 minuta në një kohë) dhe këndet. (360 gradë në një rreth).
Kodi Hamurabi
Një nga përmbledhjet e para dhe më të plota të ligjeve ishte Kodi Hamurabi. I shpallur nga mbreti Hamurabi i Babilonisë rreth vitit 1754 pes, ky kod përfshinte 282 ligje që mbulonin të gjitha aspektet e jetës së përditshme, duke përfshirë tregtinë, pronën dhe martesën. Kodi i Hamurabit është i famshëm për parimin "një sy për një sy, një dhëmb për një dhëmb".
Ky grup ligjesh shënoi një moment historik në historinë e ligjit dhe hodhi themelet për zhvillimet e ardhshme në legjislacionin e kulturave të tjera.
Astrologjia dhe Astronomia
Mesopotamianët i kushtuan një rëndësi të madhe vëzhgimit të yjeve. Ata e dinin se lëvizja e planetëve dhe yjeve ndikonte në ciklet natyrore dhe i përdorën këto vëzhgime për të parashikuar të ardhmen dhe për të planifikuar aktivitetet bujqësore. Astrologjia dhe astronomia ishin thellësisht të ndërlidhura, dhe megjithëse sot ato konsiderohen si shkenca të veçanta, në kohët e lashta nuk kishte dallime të qarta. Kjo i lejoi ata të krijonin kalendarë të saktë dhe të parashikonin ngjarje të tilla si eklipset hënore dhe diellore.
Arkitekturë dhe Ziggurat
Një aspekt tërheqës i kulturës mesopotamiane ishte arkitektura. Mesopotamianët ndërtuan me tulla balte dhe zhvilluan struktura të mëdha të njohura si zigurat, të cilët ishin tempuj fetarë në formë piramide me disa nivele. Këta tempuj iu kushtuan perëndive dhe shërbenin si qendra administrative dhe fetare.
Zigurat nuk ishin vetëm ndërtesa mbresëlënëse vizualisht, por ato gjithashtu simbolizonin lidhjen midis perëndive dhe njerëzve. Një nga ziguratet më të njohur është ai i Urit, kushtuar hënës, i cili pjesërisht qëndron ende sot.
Ujitje dhe Bujqësi
E vendosur mes dy lumenjve, Mesopotamia mbështetej shumë në bujqësi. Mesopotamianët ndërtuan sisteme të sofistikuara ujitje që i lejuan ata të përfitonin plotësisht nga ujërat e Tigrit dhe Eufratit. Këto sisteme përfshinin kanale, diga dhe rezervuarë që kontrollonin ardhjen e ujit për të mbjellat.
Falë këtyre përparimeve, bujqësia u bë baza e ekonomisë së Mesopotamisë dhe lejoi që ky qytetërim të lulëzonte për disa mijëvjeçarë.
Kjo trashëgimi mesopotamiane e përparimeve teknologjike dhe kulturore hodhi themelet për shumë shoqëri të mëvonshme. Pa Mesopotaminë, përparimet në fusha të tilla si shkrimi, legjislacioni, bujqësia dhe astronomia do të kishin marrë një rrugë tjetër ose do të ishin vonuar me shekuj. Rëndësia e Mesopotamisë në historinë njerëzore është e padiskutueshme dhe ndikimi i saj vazhdon të rezonojë në shoqërinë moderne.