BRSS është shkurtesa për Bashkimi i Republikave Socialiste Sovjetike, edhe pse njihet edhe si CCCP (akronimi në rusisht), ose thjesht Bashkimi Sovjetik. I themeluar në vitin 1922, ai ishte shteti i parë federal socialist në botë dhe u shpërbë në vitin 1991 pas dekadash tensionesh dhe krizash politike dhe ekonomike. Historia e saj është thellësisht e lidhur me Revolucionin Rus të vitit 1917, i cili shkaktoi rënien e regjimit carist dhe ardhjen në pushtet të regjimit bolshevik.
Origjina e BRSS: Revolucioni Rus dhe krijimi i shtetit të parë socialist
Origjina e BRSS shënohet nga Revolucioni Rus i vitit 1917, një ngjarje që ndryshoi rrënjësisht peizazhin politik të Rusisë. Para revolucionit, vendi drejtohej nën regjimin carist, një monarki autokratike e kryesuar nga dinastia Romanov. Megjithatë, Lufta e Parë Botërore përkeqësoi tensionet sociale dhe ekonomike, të cilat, duke shtuar pakënaqësinë e proletariatit industrial dhe fshatar, rezultuan në një revoltë që çoi në rënien e qeverisë cariste në shkurt 1917.
Në tetor të po atij viti, partia bolshevik, i udhëhequr nga Vladimir Lenin, mori kontrollin e qeverisë së përkohshme në një grusht shteti të njohur si Revolucioni i Tetorit. Bolshevikët krijuan një qeveri socialiste të bazuar në parimet e Marksit dhe Leninit, të cilat kishin prioritet heqjen e pronës private dhe krijimin e një shteti komunist.
Fitorja bolshevike në Lufta Civile Ruse (1918-1921), i cili u përball me fraksionet revolucionare dhe forcat kundërrevolucionare, shënoi rrugën për krijimin formal të Bashkimi Sovjetik më 30 dhjetor 1922, kur u nënshkruan traktatet që bashkonin Rusinë, Ukrainën, Bjellorusinë dhe Transkaukazinë nën një shtet të vetëm federal.
Struktura e BRSS
BRSS u krijua si një bashkim i republikave socialiste nën një qeveri të vetme. Edhe pse formalisht ishte një federatë, në praktikë, kontrolli ishte i centralizuar në Partia Komuniste e Bashkimit Sovjetik (CPSU), dhe udhëheqësi i saj, i njohur si Sekretari i Përgjithshëm, zotëronte pushtetin suprem. Autoriteti ishte i përqendruar në Moskë, i vendosur në Republika Socialiste Federative Sovjetike Ruse (RSFSR), e cila ishte më e madhja dhe më e fuqishme e republikave sovjetike.
Përveç Rusisë, BRSS përfshinte 14 republika të tjera: Armenia, Azerbajxhani, Bjellorusia, Estonia, Gjeorgjia, Kazakistani, Kirgistani, Letonia, Lituania, Moldavia, Taxhikistani, Turkmenistani, Ukraina dhe Uzbekistani. Këto republika gëzonin një shkallë të caktuar autonomie, por në realitetin politik, pushteti ishte fort në duart e qeverisë qendrore.
Roli i Partisë Komuniste dhe centralizimi i pushtetit
El Partia Komuniste Ishte boshti politik dhe ekonomik i BRSS. Pas vdekjes së Leninit në 1924, Joseph Stalin mori postin e Sekretarit të Përgjithshëm dhe gradualisht konsolidoi pushtetin, duke eliminuar rivalët politikë si p.sh Leon Trotsky dhe vendosjen e një diktature nën udhëheqjen e tij. Koncepti i centralizmi demokratik, të cilën Stalini e përdori për të legjitimuar kontrollin e tij autoritar, rezultoi në një centralizim absolut të pushtetit në Moskë.
Gjatë diktaturës së Stalinit, politika si p.sh kolektivizimi të bujqësisë dhe planifikimit ekonomik nëpërmjet Planet pesëvjeçare, e cila kërkonte të transformonte shpejt ekonominë agrare në një fuqi industriale. Këto politika, megjithëse kontribuan në modernizimin e BRSS, shkaktuan gjithashtu uri të rëndë, shtypje politike dhe miliona vdekje, veçanërisht gjatë Pastrim i madh nga vitet '30.
Ekonomia Sovjetike: Kolektivizimi dhe Planifikimi Qendror
Një tipar qendror i ekonomisë sovjetike ishte pronësia shtetërore e mjeteve të prodhimit. Nën politikat e Stalinit, qeveria mori kontrollin e tokave bujqësore, të cilat ishin të organizuara fermat kolektive (kolkoze) dhe fermat shtetërore (sovjoses). Në të njëjtën kohë, industrializimi i shpejtë u promovua përmes të lartpërmendurve Planet pesëvjeçare, e cila i jepte përparësi prodhimit të mallrave industriale dhe armëve mbi mallrat e konsumit.
Megjithëse këto plane lejuan Bashkimin Sovjetik të bëhej një fuqi industriale, kostot e tyre sociale ishin të mëdha, duke përfshirë mungesat kronike të ushqimit dhe mallrave bazë, të cilat prekën veçanërisht zonat urbane.
Politika e jashtme: Nga Lufta e Dytë Botërore në Luftën e Ftohtë
Në politikën e jashtme, BRSS luajti një rol kyç në Luftës së Dytë Botërore. Fillimisht ai nënshkroi një pakti i mossulmimit me Adolf Hitlerin në 1939, por pas pushtimit gjerman në 1941, Bashkimi Sovjetik u bashkua me Aleatët dhe luajti një rol vendimtar në humbjen e Gjermanisë naziste, si dhe në pushtimin e pasluftës të Evropës Lindore.
Pas luftës, BRSS u shfaq si një nga dy superfuqitë e botës, së bashku me Shtetet e Bashkuara. Kjo periudhë, e njohur si Lufta e ftohte, u karakterizua nga një rivalitet i fortë ideologjik, politik dhe ushtarak. Gjatë kësaj kohe, BRSS zgjeroi ndikimin e saj mbi një bllok vendesh satelitore në Evropën Lindore, i cili përfshinte Poloninë, Çekosllovakinë, Gjermaninë Lindore, Hungarinë, Rumaninë dhe Bullgarinë, dhe mbështeti përhapjen e komunizmit në vende të tilla si Kina dhe Kuba.
Reformat dhe rënia e BRSS
Në vitet 1970 dhe 1980, BRSS filloi të përjetonte një krizë të thellë ekonomike dhe politike. Në përpjekje për të zgjidhur këtë situatë, udhëheqësi i fundit sovjetik, Mikhail Gorbachev, prezantoi një sërë reformash të njohura si Perestrojka (ristrukturimi ekonomik) dhe glasnost (hapja politike). Megjithatë, këto reforma nuk arritën të shpëtonin ekonominë sovjetike dhe përkundrazi përshpejtuan rënien e sistemit. Në vitin 1989, regjimet komuniste në Evropën Lindore filluan të bien dhe deri në vitin 1991, BRSS u shpërbë zyrtarisht.
Rënia e Bashkimit Sovjetik shënoi fundin e një epoke në historinë botërore. Lufta e Ftohtë përfundoi dhe Rusia, së bashku me ish-republikat e tjera sovjetike, hynë në tranzicionin e vështirë drejt ekonomive të tregut dhe sistemeve politike më demokratike.
Ky ishte fundi i BRSS, një shtet që ndikoi në politikën dhe ekonominë botërore për pothuajse të gjithë shekullin e 1991-të, nga Revolucioni Rus deri në shpërbërjen e tij në XNUMX.
Ndiqni me: Revolucioni Rus